تصفیه اموال شرکت

تصفیه اموال شرکت

برای تصفیه اموال شرکت ، قانون گذار در مواد 202 به بعد قانون تجارت دو طریق تصفیه قراردادی ( یعنی اساسنامه ی ) و تصفیه قانونی را پیش بینی کرده است.

در تصفیه قراردادی، شرکا می توانند نحوه تصفیه را در اساسنامه معین کنند، بدون آنکه بتوانند مواد آمره 207 لغایت 210 و 215 لغایت 217 و قسمت اخیر ماده 211 قانون تجارت را نادیده گیرند.

تصفیه قانونی مطابق مواد 202 لغایت 217 قانون تجارت و تحت نظارت احتمالی دادگاه انجام می شود. در این مواد، راجع به آغاز و مدت تصفیه، شخصیت حقوقی شرکت، مدیرتصفیه و ختم تصفیه صحبت به میان آمده است.

1- آغاز و مدت تصفیه :

از ماده 202 قانون تجارت چتیت استنباط می شود که اموال شرکت، به محض انحلال، باید تصفیه شود. از این تاریخ، اهلیت شرکت به انجام معاملاتی محدود می شود که برای امر تصفیه لازم است و شرکت نمی تواند معاملات جدیدی در راستای اجرای موضوع فعالیت شرکت منعقد کند. ( ماده 207 ق. ت ) اختیار مدیر تصفیه نیز در همین حدود است ( ماده 674 ق. م ) گفتنی است : برای انجام امر تصفیه قانون گذار مدتی معین نکرده و این مسئله ممکن است موجب شود تصفیه سال ها به درازا بکشد ؛

2- وضعیت شخصیت حقوقی شرکت :

شخصیت حقوقی شرکت در تمام مدت تصفیه و تقسیم اموال و دارایی های شرکت باقی خواهد ماند. در نتیجه مدیران تصفیه می توانند به نام شرکت و حساب او معاملاتی را که برای امر تصفیه لازم است، انجام دهند. مدیر تصفیه می تواند شخصاَ یا با استفاده از وکیل اقدام کند. ( ماده 209 ق. ت )

از نتایج بقای شخصیت حقوقی شرکت، این است که شرکت نام و اقامتگاه خود را حفظ می کند، دارایی خود را خواهد داشت و می تواند علیه اشخاص ثالث اقامه دعوی کند یا پاسخ ادعاهای اشخاص ثالث را در نقش خوانده بدهد. علاوه بر این، اگر شرکت حین تصفیه ورشکسته شود، حکم ورشکستگی او توسط دادگاه صالح صادر می شود.

قانون تجارت در خصوص اینکه آیا شرکا می توانند حین تصفیه تغییر عقیده داده و به ادامه حیات شرکت توافق کنند، صراحتی ندارد اما پاسخ این سوال، به نظر دکتر ربیعا اسکینی در حقوق تجارت مثبت است ، زیرا شرکت در حال تصفیه، شرکتی است در حال حیات و توافق شرکا به ادامه حیات آن ایجاد شرکت جدید تلقی نمی شود ؛

3- مدیر تصفیه :

امر تصفیه با مدیر یا مدیران شرکت است، مگر آنکه در اساسنامه شرکت ترتیب خاصی مقرر شده باشد. شرکای ضامن می توانند اشخاص دیگری را خارج از شرکت یا از بین خود برای امر تصفیه معین کنند. ( ماده 203 ق. ت ) این انتخاب باید به اتفاق صورت گیرد، در غیر این صورت، دادگاه برای امر تصفیه شخصی را معین می کند ( ماده 204 ق. ت ) گرچه ماده 205 قانون تجارت ثبت و آگهیاسامی اشخاص خارج از شرکت را که به مدیریت تصفیه معین می شوند، ضروری دانسته لیکن چون برای عدم اجرای این قاعده ضمانت اجرای مدنی و جزایی پیش بینی نکرده، معاملات آنان با اشخاص ثالث، در حدود مقررات قانون مدنی و البته در حدود اختیارات آن ها در امر تصفیه، معتبر خواهد بود.

وظیفه مدیر تصفیه، خاتمه دادن به کارهای جاری و اجرای تعهدات و وصول مطالبات و تقسیم دارایی شرکت است ( ماده 207 ق. ت ) در این راستا، او باید دارایی شرکت را نقد، دیون آن را پرداخت و احیاناَ به دعاوی علیه شرکت پاسخ داده یا علیه آن ها طرح دعوی کند، خواه شخصاَ یا با استفاده از وکیل دادگستری ( ماده 209 ق. ت ) . از آن جا که قانون گذار برای جلوگیری از سوء استفاده های احتمالی مدیر تصفیه از اختیاراتش، ضمانت اجرای ویژه مقرر نکرده ، ضمانت اجرای چنین سوء استفاده ای را باید در حقوق عام به وکالت و امانت جستجو کرد؛ زیرا او وکیل شرکت محسوب می شود. مدیر تصفیه باید برای پرداخت دیون آتی شرکت، یعنی دیونی که هنوز موعد پرداخت آن نرسیده، مبالغی را نگهدارد و حق ندارد این وجوه را میان شرکا تقسیم کند. ( ماده 211 ق. ت )

ماده 206 قانون تجارت چگونگی نظارت بر کار مدیر تصفیه را فقط در موردی پیش بینی کرده است که در شرکت های مختلط ( سهامی و غیرسهامی) ، شرکای غیرضامن به تعیین ناظر اقدام کرده باشند. در شرکت تضامنی یا نسبی، تعیین یک یا چند ناظر بر مدیر تصفیه میسر نیست، مگر آنکه شرکا به اتفاق آن را پذیرفته باشند یا اساسنامه آن را پیش بینی کرده باشد.

4- ختم تصفیه :

قانون تجارت ایران، نه تشریفات تصفیه و نه طرق آن و نه آثار ختم تصفیه را معین کرده و از این رو ختم تصفیه که با آغاز انحلال شرکت شروع می شود، تا تقسیم دارایی باقی مانده شرکت، پس از پرداخت بدهی های شرکت، ادامه پیدا می کند و در این زمان خاتمه می یابد. چون مقررات خاصی در این مورد در قانون تجارت پیش بینی نشده و از این جهت که مدیر تصفیه در حکم وکیل شرکت در حال تصفیه است و مانند وکیل او باید حساب زمان تصدی خود را ارائه دهد، شرکا در حدود قواعد عام حق مراجعه به او را به مناسبت امر تصفیه خواهند داشت. البته قانون تجارت در این خصوص ناقص است و مناسبت است قانون گذار در این زمینه، مانند کشورهای پیشرفته جهان ، مقررات خاص و دقیقی وضع کند تا معلوم شود آیا برای اعلام ختم تصفیه شرکا باید دعوت شوند ؟ آیا شرکا باید حساب زمان تصدی مدیر تصفیه را تایید کنند ؟ آیا ختم تصفیه باید آگهی شود و به اطلاع عموم برسد و موارد دیگر.

دفاتر هر شرکت که منحل شده، با نظر مدیر ثبت اسناد، در محل معینی از تاریخ ختم تصفیه تا ده سال ، محفوظ خواهد ماند. ( ماده 217 ق. ت )